«Уақытты кері қайтару» петициясын қарау бойынша құрылған жұмыс тобының екінші рет қоғамдық тыңдаулары өтті. ҚР Сауда және интеграция министрлігінде сарапшылар петиция авторы тарапынан бірінші отырыста көтерілген сұрақтарға жауап берді. Бұл энергия тұтыну мен шығындардың өсуі, уақыт ауыстырудың денсаулыққа әсері, ЖКО санының көбеюі және басқа да мәселелер.
Талқылауға Парламент депутаттары, петицияның бастамашысы, қоғамдық бірлестіктер мен сараптамалық қауымдастық өкілдері, денсаулық сақтау, энергетика, ауыл шаруашылығы, көлік, төтенше жағдайлар, еңбек және әлеуметтік қорғау, сауда және интеграция министрліктері мен басқа да мемлекеттік органдар қатысты. Отырысқа Мәжіліс депутаты Еркін Әбіл төрағалық етті.
UTC+5-ке ауысудың ғылыми негізі және денсаулыққа әсерін бағалау
С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ ғылыми-техникалық паркінің жетекшісі, PhD, Ильдар Фахрадиев:
Ғылыми бағалау үшін біз жоғары дәлелді әдіс болып табылатын метаанализ жүргіздік. Оның мақсаты – халықтың денсаулығына оңтайлы уақыт белдеуінің қалай әсер ететінін зерттеу. Біздің зерттеудің ашықтығы мен қайталанушылығын қамтамасыз ету үшін PRISMA ұсынымдарын қолдандық. PubMed, Web of Science, Scopus, Google Scholar және Ресейлік ғылыми дәйексөз индексі мәліметтері базасынан 128 456 мақаланы зерттедік, олардың ішінен 3 427 ең өзектісін таңдадық. Зерттеулер оңтайлы уақытты пайдаланудың теріс салдарын анықтамады – керісінше, оның халықтың денсаулығы мен әл-ауқатына оң әсерін растайды. Біздің метаанализіміз дұрыс уақытты қолдану денсаулыққа зиян тигізбейтінін растайды, бұл осы уақыт стандартын таңдауды негіздейді. Жаңа уақытқа бейімделу үшін уақыт пен жеке көзқарас қажет, бірақ уақыт астрономиялық және географиялық заңдарға сәйкес келгенде тезірек жүреді, — деді С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ ғылыми-техникалық паркінің жетекшісі Ильдар Фахрадиев.
UTC+5-ке ауысқаннан кейінгі медициналық мекемелерге жүгінулер мен аурулар статистикасы баяндалды.
Бірыңғай уақыт белдеуін енгізген күннен бастап көп уақыт өткен жоқ, алысқа баратын қорытынды жасауға әлі ерте. Биылғы маусым айындағы мәліметтер бойынша алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету ұйымдарына жүгінген адамдар саны 0,1%-ға азайды. Ағымдағы жылдың 6 айда қан ауруларының 13,7%-ға, психикалық және мінез-құлықтық бұзылыстардың 11,3%-ға төмендеуі байқалды, онкология бұрынғы деңгейде қалды. Аймақтық тұрғыда ШҚО-да қан айналымы жүйесінің ауруларының 15,9%-ға, онкологияның 1,5%-ға және психикалық бұзылулардың 12,2%-ға төмендеуі байқалды. Алматы қаласы бойынша қан айналымы жүйесі ауруларының 55,7%-ға, онкологияның 2,3%-ға, психикалық бұзылулардың 15,8%-ға төмендеуі байқалады, — деді Денсаулық сақтау министрлігі ғылым және адами ресурстар департаментінің директоры АЛМАГҮЛ ҚАУЫШЕВА.
Уақыт белдеуі және түс ауа туралы астрофизикалық ғалым, «Фесенков атындағы Астрофизикалық институт» ғылыми-зерттеу жұмысы бойынша директорының орынбасары РАШИД ВАЛИУЛИН пікірімен бөлісті.
Қазақстанның елді мекендерінің жергілікті уақыты жергілікті жерде күннің ең биік нүктесіне жетуі тиіс, ол күндізгі сағат 12:00-де болуы керек. UTC+5 меридианы 75 градус шығыс бойлықта орналасқан, бұл меридиан бойынша талтүс сағат 12.00-де болуы тиіс. Уақыт белдеуінің ені бұл уақытқа +/- жарты сағатты құрайды. «Есептеулерге сүйенсек, Астананың бойлығы 71,43° шығыс бойлығында орналасқан. Уақыт белдеуін анықтау үшін формула қолданылады: 71,43/15=4,76. Ең жақын бүтін санға дейін дөңгелектеу 5-ке тең, бұл UTC+5 уақыт белдеуіне сәйкес келеді. Сол сияқты ШҚО үшін 82°37′ шығыс бойлығында есептеулер көрсеткендей, 82,61 бойлықты 15-ке бөлу 5,50-ге тең, бұл да UTC+5 уақыт белдеуіне сәйкес келеді, — деп түсіндірді Фесенков атындағы астрофизикалық институттың ғалымы.
Қазақстанда электр энергиясын тұтыну жыл сайын 3% шегінде өседі
Уақыт белдеуінің өзгеруімен Қазақстанда электр энергиясын тұтыну көлемі 1-1,5%-дан аспайтын шамада өзгерді. Сонымен қатар, наурыздың соңы – сәуірдің басында бірқатар аймақтарда сыртқы ауа температурасының төмендеуі, жылыту маусымы аяқталғанда, тұтыну көлеміне де әсер етті. Сонымен қатар, 2023 және 2024 жылдардың ұқсас кезеңдерін салыстыру дұрыс емес, өйткені электр энергетикасында жыл сайын шамамен 3% тұтыну өсімі байқалады. Бұл халық санының, заңды тұлғалардың көбеюіне байланысты. Мысалы, 2021 жылы 2022 жылмен салыстырғанда өсім 6%-ды құрады. Жүктемелерге келетін болсақ, олар бір сағатқа ауысты: кешкі уақытта ұлғаю таңертеңгі тұтынудың азаюымен өтеледі, — деді Энергетика министрлігінің департамент директоры АСЫЛЖАН МУСИН.
Біртұтас уақыт белдеуіне көшу ЖКО динамикасына айтарлықтай әсер етпеді.
Соңғы үш жылда жол-көлік оқиғаларының саны өсуде. Талдау көрсеткендей, бірыңғай уақыт белдеуіне көшу ЖКО динамикасына айтарлықтай әсер етпеді. ЖКО-ның негізгі себептері – жол жүру ережелерін бұзу, жолдардың жағдайы, көлік құралдарының техникалық жағдайы, ауа райы жағдайлары және адами фактор. 2024 жылдың алғашқы алты айында кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстардың азаюы тіркелді, — деді Ішкі істер министрлігінің департамент бастығының орынбасары ҚАЙРАТ РАУШАНОВ.
Отырыста медицина, хронобиология саласындағы сарапшылардың және мүдделі мемлекеттік органдардың дәлелдері ұсынылды, сұрақ-жауап алмасу болды. Сарапшылардың барлық деректері петиция авторының тарапына беріледі және егжей-тегжейлі зерделенгеннен кейін жұмыс тобының келесі отырысында талқыланады.
Сауда және интеграция министрлігінің баспасөз қызметі
