ҚР ТЖМ Қазселденқорғау ММ Жамбыл облыстық пайдалану басқармасы филиалының мамандары жұмыс жоспары бойынша қырғыз және Талас жоталарында теңіз деңгейінен 3306 м-3612 м биіктікте орналасқан Жамбыл облысының сел қаупі бар мұздық көлдеріне Қазавиақұтқару АҚ МИ — 8тікұшағымен тексерді.
Меркі ауданында орналасқан мұздық көлдер зерттелді. Аспара өзені шыңындағы 10 көл зерттелінді. Зерттеу жұмысы ҚР ТЖМ «Казавиақұтқару» АҚ Eurocopter ЕС-145 тікұшағымен 2500-ден 3500м абсалюттік биіктікте жүргізілді.
Меркі өзені алабы бойынша.
Меркі өзені алабындағы Қырғыз жотасының солтүстік беткейінде т. д. 3367-3490 м аралығы биіктігінде орналасқан 5 мореналық көлдердің ішіндегі №36 мұздықпен байланысқан 3367 м биіктіктегі №2 мореналық көл ағынды режимде болғандықтан, яғни көлге түскен су мөлшері мен өтімі бірдей. Ауа температурасы төмен болғандықтан мұздықтан еріген қар сулары болмашы. Көл айнасы мұзсыз. 3150м биіктікте жаңа жауған қар әр жерде, 3600м биіктіктен қырбақ қармен жамылған, кей жерлерде биіктігі мардымсыз.
Қарақыстақ өзені алабы бойынша.
Меркі өзені алабындағы т.д. 945 м биіктікте орналасқан Меркі гидробектінің мәліметі бойынша су өтімі 1,68м³/сек құрайды. Былтырғы жылмен салыстырғанда су өтімі 2,9м³/сек (43%) кеміген.
Әулиешоқы шатқалында т. д. 2542м-2649м биіктік аралығында Астаукөл, Көккөл, Бұзылған көл, Сарыкөл көлдері орналасқан. Қарақыстақ өзенімен байланысы жоқ. Астаукөл, Көккөл, Бұзылған көл, Сарыкөл көлдері орналасқан Әулиешоқы шатқалында көлдер аумағында қар жоқ. Көккөл, Бұзылған көл, Сарыкөл, Бұзылған көлдерден аэрошолу зерттеу нәтижесінде сел қаупі жоқ. Қарақыстақ өзені алабындағы т. д. 1000 м биіктікте орналасқан Қарақыстақ су бектінің мәліметі бойынша су өтімі 1,35м³/сек құрайды. Былтырғы жылмен салыстырғанда су өтімі 0,2м³/сек (15%) артқан. Қарақыстақ өзенінің алабындағы көлдерінен сел қаупі туындап тұрған жоқ.
Кіші көгершін өзені алабы бойынша.
Кіші көгершін өзені алабындағы Қырғыз жотасының солтүстік беткейінде т. д. 3210м биіктігінде орналасқан №1 мореналық көлі аумағы қарсыз. Көл айнасы су түсі көкшіл-жасыл. Көлге су түсуі, көлден шыққан су өтімі байқалмайды. Көлден жоғары Қырғыз жотасының солтүстік беткейіндегі мұздықпен ара қашықтығы шамамен 90- 110м.
Шалсу өзені алабы бойынша.
Шалсу өзені алабындағы Қырғыз жотасының солтүстік беткейінде т. д. 3280м биіктігінде орналасқан №1 мореналық көл аумағына зерттеу мақсатында тікұшақпен ондық. Күн райы ашық. Ауа температурасы 14°С жылы, су температурасы 8°С. Жер қыртысы тасты болуынан су тұнық. Көл Қырғыз жотасында 160 % еңістікте орналасқан 6 үлкен мұздықтардан қорек алады. Көл мұздықпен тікелей байланыста, еріген мұздық сулары көлге түсуі, көлден шығу су өтімі байқалмайды. Көл айнасы бұрынғы белгіден 1,5 м төмендеген, осыған байланысты сел қаупі жоқ.
Көксай өзені алабы бойынша.
Зерттеу жұмысы ҚР ТЖМ «Казавиақұтқару» АҚ Eurocopter ЕС-145 тікұшағымен 2000-нан 3700м абсалюттік биіктікте жүргізілді. Көксай өзені алабындағы т. д. 2560м биіктіктегі Көлсай көліне тікұшақпен қонып зерттеу жұмыстарын жүргіздік. Көл айнасы толығымен ашық, оң жақ, сол жақ шатқалдардан еріген мұздық, бұлақ сулары түсуде. Көлден шыққан су өтімі шамамен 0,3м³/сек құрайды. Көл ағынды режимде болғандықтан, су өтімі жер үсті жолымен кетуіне байланысты сел қаупі жоқ.
Көксай өзені алабындағы т.д. 2035 м биіктікте орналасқан Көксай гидробектінің мәліметі бойынша су өтімі 0,54м³/сек құрайды. Былтырғы жылмен салыстырғанда су өтімі 0,36м³/сек (45%) кеміген. Ақсай өзені алабы бойынша.
Ақсай өзені т. д. 3600м биіктіктегі мұздықтардан бастау алады. Көл айнасы толығымен ашық, оң жақ, сол жақ шатқалдардан еріген мұздық, бұлақ сулары түсуде. Көл ағынды режимде болғандықтан, су өтімі жерүсті жолымен кетуіне байланысты сел қаупі жоқ. Былтырғы жылмен салыстырғанда мұздықтардың көлемі едәуір кемігендігі байқалды.
Жүргізілген аэрошолу зерттеу жұмысы бойынша Талас жотасындағы сел қауіпті өзендер алабтарында мұздықтардың едәуір кемігені, мұздық көлдердің тартылғандығы байқалады. Бүгінгі күнге сел жүру қаупінтудырмайды, дегенмен тоқтаусыз жауған жауын-шашын әсерінен өзендердің деңгейлерінде өзгерістер күтілуі мүмкін.
Төтенше жағдайлардын алдын алу басқармасының инженері
азаматтық қорғау аға лейтенанты Ержан Әбдірәимов