ZHANUYA емханасы тіркелген 42 912 адамға амбулаториялық- емханалық көмек көрсетеді. Ақпан айынан бастап медициналық ұйымда коронавирустық инфекцияға қарсы жаппай иммундау басталды. Барлығы 24 809 адам вакцинациялауға жатқызылды, бүгінгі күні оның 1-ші компонентімен — 14 906, 2-ші компонентімен — 10 886 адам, оның ішінде 1 321 адам Қазақстанның басқа өңірлерінде екпе алды. Осылайша, тіркелген халықтың 65.4% егілді. Емханада векторлы вакцина – «Спутник V», инактивтендірілгендер Қазақстанда өндірілген «КазВак» және Қытай өндірген «Vero Cell» (Синовак) вакциналары бар.
КВИ-мен ауыратын науқастарға құрамы дәрігерлер мен фельдшерлерден тұратын 4 мобильді бригада қызмет көрсетеді. Пациенттерді, оның ішінде ковидтік стационарлардан шығарылғандарды күнделікті қашықтықтан бақылау (қоңырау шалу) жүргізетін ахуалдық орталық іске қосылды. Барлық пациенттерге ҚР ДСМ қызмет көрсету сапасы жөніндегі біріккен комиссиясы мақұлдаған коронавирустық инфекцияны диагностикалау мен емдеудің клиникалық хаттамасына сәйкес амбулаториялық емдеу тағайындалады және көрсетілімдері бойынша тегін дәрілік препараттармен қамтамасыз етіледі.
Біз емхананың қабылдауында отырған коронавирустық инфекциядан кейінгі ауыр зардаптарға байланысты өкпенің талшықты зақымдануы жүректің зақымдануы (миокардит, кардиомиопатия), ми, бүйрек, аутоиммунды аурулар мен қан аурулары дамуы, постковидті синдром және т. б. көріп, халыққа қауіпті инфекцияға қарсы вакцинациялау қажеттілігі туралы түсіндіру жұмыстарын үнемі жүргіземіз. Неліктен СOVID-19-ға қарсы вакцина алу керек?
№ 1 себеп. Жаңа қауіпті SARS-CoV-2 штаммы пайда болды, ол тіпті жас және сау адамдарда ауыр ағымда өтеді.
Үндістаннан келген жаңа «дельта» штаммы қысқа мерзімде басқа штаммдарды жоғары жұқпалылығы мен таралу жылдамдығына байланысты алмастырды. Қазір оның үлесі 90 пайыздан асады. Көктемде дельта штаммы Үндістанда аурушаңдық пен өлімнің жоғарылауына себеп болды. Ол бірден бірнеше ақуыздың мутациясын қамтып, бірқатар ерекшеліктерімен байқалады:
1) ACE2 рецепторымен неғұрлым тиімді әрекеттесуге және тез көбеюге байланысты штамм жұқпалы болады. Ауру адам вирусты 1000 есе көп бөле алады, өйткені адам инкубация кезеңінде, белгілері байқалмаған кезде де вирусты таратушы бола алады. Популяцияда штамм кем дегенде 1,5 есе тез таралады және R0 мәні 3-4-тен 6-8-ге дейін өсті (R0 репродуктивті саны бір науқас орташа есеппен қанша адамға жұқтыратынын көрсетеді).
2) Дельта штаммы иммунитетті айналып өтеді.
3) Клиникалық түрде инкубациялық кезең аздап қысқарады, иіс сезу сезімі сирек жоғалады, бірақ диарея жиі кездеседі, ауру тез дамиды және нашарлауы 4-5 күннен кейін пайда болуы мүмкін, ал ауруханаға жатқызу қаупі екі есе артады. Өкінішке орай, жастар дельта штаммына көбірек шалдығады және ауру ағымы ауыр өтеді, реанимацияда 20-40 жастағы науқастар көп.
№ 2 себеп. Вакцинация инфекция ықтималдығын азайтып, аурудың ауыр ағымын төмендетеді.
Қазір бүкіл әлем бойынша миллиондаған адамдар вакцинацияланды, ал кейбір елдер тіпті толығымен егілді. Мысалы, Израиль Pfizer, ал Сан — Марино Спутник Vвакциналарының арқасында COVID-19 індетін жеңді.Ұлыбританияда дельта штаммына байланысты жұқтырудың жоғары деңгейі сақталуда, бірақ өлім деңгейі өте төмен, шектеулер біртіндеп алынуда. Азаматтық вакцинацияның жинақталған статистикасы — екпе инфекцияны жұқтыру ықтималдығын және ковидтің ауыр ағымын төмендететінін анық көрсетеді.
Бірақ вакцинациядан кейін де кейбіреулердің ауырғанын естуге болады. Ия, мұндай жағдайлар бар! Әдетте бұл екпеден кейін бірден ауырып қалған науқастар. Қорғаныс антиденелері алғашқы вакцинадан кейін шамамен 14-ші күні пайда бола бастайды және 42-ші күні шыңына жетеді. Көптеген адамдарда антиденелердің жоғары мәні 25-30 күннен бастап анықталады. Егер екпе алғаннан кейінгі алғашқы күндерде ауырса, онда вакцина аурудың ағымына әсер етпейді. Қатты ауырып, тіпті өліп кетуге болады. Сондықтан алғашқы 2-3 аптада сақтық шараларын сақтау өте маңызды. Сондай-ақ, егде жастағы адамдарда, ауыр созылмалы аурулары және иммуносупрессиясы бар науқастарда толық вакцинациядан кейін COVID-19 ауыр түрінің сирек кездесетін жағдайлары болады. Бұл пациенттерде иммундық жауап азаяды, кейде қалыптаспайды.
Вакцинациядан кейін 4-6 айдан кейін антиденелер деңгейі табиғи түрде төмендейді және жоғары инфекциялық дозаны алған кезде әлсіреген ағза төтеп бере алмауы мүмкін. Cонымен қатар, вакцинация төлқұжатын сатып алатын адамдар санаты да бар. Ол қылмыстық бап және бұл адамдар реанимацияда болған кезде сатып алғанын мойындауы екіталай.
№3 себеп. Вакцина алған адамдардың басқаларға жұқтыру ықтималдығы аз.
Егер адам егілгеннен кейін ауырып қалса да, онда ол ауруды жеңіл түрде өткізеді. Вакцинацияланғандар вирустық бөлшектерді әлдеқайда аз шығарады және айналасындағылар мен жасөспірімдерге вирус жұқтырмайды. Осылайша, бетперделер мен оқшаулау ғана емес, иммундау да вирустың таралу қаупін азайтудың тиімді әдісі болып табылады.
№ 4 себеп. Вакцинация — ұжымдық иммунитетті қалыптастырудың жалғыз қауіпсіз әдісі.
COVID-19 эпидемиясы ұжымдық иммунитет қалыптасқанша және көпшілік адамдарда иммунитет пайда болмайынша аяқталмайды. Өкінішке орай,коронавирустық инфекция — тұмау емес, ол өлімнің 1-3% құрайтын қауіпті ауру. Вакцинадан бас тартқан адамдар жаңа штаммдардың пайда болуына жағдай жасайды. Маусымдық коронавирустық инфекциялардан кейін адамдар 6-12 ай өткен соң қайтадан ауыратыны белгілі. Стерилизациялық иммунитетке қол жеткізудің мүмкін еместігін жаңа мутациялардың пайда болуымен түсіндіруге болады (РНҚ бар вирустар тез мутацияланады, бірақ коронавирустар тұмау вирусына қарағанда баяу мутацияға ұшырайды), инфекциядан бірнеше ай өткен соң антиденелер мен Т лимфоциттердің жоғалуы және аурудың қысқа инкубациялық кезеңі (4-5 күн). Вирус жасушаларда өте тез көбейеді.
Қазір аурудан кейін қорғаныс тиімділігіне қарағанда жоғары (Ол 50- 85%). Pfizer, Moderna және Спутник-V тиімділігі 90 пайыздан асатын вакциналар бар.
Дәрігерлік емдеуден басқа (мысалы, коронавирусты жұқтырғаннан кейін) екпе алмаудың қандай себептері бар?
Вакцинацияға тікелей қарсы көрсетілім — бұл вакцина компонентіне аллергиялық реакция және өткір кезеңдегі ауру. Бірақ бұл қазір бәріне аллергиялық сынақтарды тексеру керек дегенді білдірмейді. Әдетте, вакцинаға аллергияның мөлшері бірнеше есе аз болады.
Егер дәрігер вакцинадан бұрын аллергияны тексеру керек деп айтса, онда ол тіпті аллергология негізін білмейді. Алғашқы байланыстан ешқашан аллергиялық реакция болмайды. Реакция болу үшін осы компонентпен қайта кездесу керек. Сондай-ақ, ешқандай созылмалы ауру қарсы болып саналмайды. Вакцина — аурудан сақтанудың ең тиімді әдісі.
Жеке санат — жүкті әйелдер. Оларды вакцинациялауға бола ма? «Пфайзер» немесе «Модерна» вакциналары жүкті әйелдер үшінқауіпсіздігін көрсетті. Қазіргі уақытта вакцинацияланған жүкті және екпе алғаннан кейін босанған әйелдер көп. Жалпы, әлемде кемінде бірінші компонентпен 2,5 миллиард адам вакцинацияланды. Олардың арасында жүкті әйелдер мен балалар бар. Демек ол зерттеулерден кейін егуге рұқсат етілгенін және олар қауіпсіздікті көрсеткенін түсіну керек.
Ковид пен вакцинацияның айналасында көптеген қарама-қайшы ақпараттар бар, бірақ вакцинациядан болатын қауіптер коронавирустық инфекцияның қауіптерімен салыстыруға да келмейді. Әркімнің екпеден кейінгі иммунитет пен алдын-ала болжанбайтын асқынулары бар, өлімге әкелетін аурудан кейінгі иммунитет арасында таңдау бар, сондықтан халықты вакцинациялауға шақырамын.
ZHANUYA емханасының бас дәрігері Б.Б. Узденбаева
