ҚР Бас прокуроры Жақып Асановқа жолданған сұрақтарға жауап келді
«TURANINFO.KZ» ақпараттық агенттігі қоғамда болып жатқан түйткілді мәселелер бойынша ҚР Бас прокуроры Жақып Асановқа сұрақтар жолдаған болатын. Соның жауаптарымен таныс болыңыздар.
Өзін-өзі қол жұмсайтындар көбейіп кетті, әсіресе прокуратура органдарына қызметіне наразылық көп болуда, неліктен деп ойлайсыз?
Прокуратура органдарының қызметіне келіспей өз-өзіне қол жұмсағандар саны көбейді деген пікіріңізбен келісе алмаймыз.
Дегенмен, өткен жылдың соңында жекелеген фактілер орын алғаны рас. Бұның көбісі эмоцияның жетегінде, наразылық акциясын жасау арқылы өз проблемасын шешеміз деген теріс пайымда болудың салдары. Алайда, тәжірибеде мұндай көріністер олардың өздеріне үлкен қауіп-қатер мен қайғыдан басқа ешбір нәтиже бермейтіндігі анық. Сондықтан құқық қорғау немесе сот саласында кез келген қиындыққа душар болған кезде оны тек заң шеңберінде шешу қажет екенін ескерген жөн. Өз тарапымыздан азаматтардың мұң-мұқтажын тыңдап, құқықтық көмекті қолжетімді етіп, арыздарды жан-жақты шешу үшін а.ж. шілде айында Бас прокуратурада Құқық қорғау қызметтері орталығын аштық (бұдан әрі — Орталық). Бұл Орталықта халыққа кұқықтық көмекті тәжірибелі прокурорлар көрсетуде. Онымен қоса заңи кеңестерді бір топ адвокат, медиатор, пробациялық қызмет өкілдері береді. Бұдан бөлек Орталықта арнайы психолог маманы азаматтармен жұмыс жасауда. Осы сияқты Орталық бүгінгі таңда Ақтөбе облысында қызмет көресетуде, ал жыл соңына дейін барлық өңірлерде ашылуы жоспарланып отыр.
Заң жобасына өзгерістер енгізілді, қылмыстық істерге баса назар аударуда, себебі неде? қылмыстың көбеюінде ме? Әлде әділ сот үкімі шықпай жатқандығы ма? Сіздің пікірініз қандай?
ол Конституциядағы прокуратураның өкілеттілігіне қатысты енгізілген өзгертулерден бастау алады. Бұрын Негізгі Заңда прокуратураның өкілеттіктері нақты көрсетілмеген болатын. Қазір олай емес. Қадағалаудың көлемі мен шегі заман талабына сай прокуратура туралы және басқа процессуалдық заңдарда реттелетін болды. Енді прокуратура органдарының басты назары қылмыстық процеске бағытталмақ.
Неге десеңіз? Себебі қылмыстық процесте адамның құқықтары біраз шектеледі. Оның барысында адамдарға тінту жасалады, ұсталады, қамалады. Қылмысты ашамыз, көрсеткішімізді жақсартамыз деп, құқық қорғау органдары өз билігін асыра пайдалануы мүмкін. Ондай фактілер, өкінішке орай, бар. 2015 жылдан бері қылмысты жасырғаны үшін 51 қызметкер сотталды.
Екінші жағынан, дәлел жеткілікті болып, кінәлі адам мойындап тұрса да, қылмыстық іс айлап тергеледі. Жәбірленушілер, куәлар бар жұмысын, бизнесін ысырып қойып, біраз уақыт тергеу органдарына барып жүруге мәжбүр.
Жалпы, қылмыстық сала – күдіктіге де, жәбірленушіге де, куәларға да, олардың жақындары мен туыстарына да үлкен стресс.
Бұл орайда, қылмыстық процесті модернизациялау үшін Елбасының тапсырмасымен арнайы топ құрылып, дамыған елдердің тәжірибесі зерттелді.
Жақында құқық қорғау органдарының бірінші басшылары Литва, Эстония, Грузия, Англияға барып, прокуратураның жұмысымен танысты. Голландия, Украина, Германияның мамандары бізге келіп, өз тәжірибесімен бөлісті.
Шетел тәжірибесінен дамыған елдерде прокуратураның басты міндеті — қылмыстық істер бойынша заңдылықты қамтамасыз ету екендігіне көзіміз жетті. Оларда прокуратура — сот пен полицияның арасындағы мықты фильтр. Тергеудің кемшіліктерін жояды, кінәлінің әрекетін саралайды, мемлекеттік айыпты қолдайды.
Сондықтан біз де алдымызға 4 міндет қойдық:
а) тергеу органдары, прокуратура және сот арасындағы өкілеттікті нақты ажырату;
б) сот бақылауын күшейту;
в) қорғау мен айыптаудың теңдігін арттыру;
г) қылмыстық процесті барынша үнемді ету.
Әлемде дамыған елдерде прокурорлардың жұмысы көрінбейді. Ал неге бізде бәрін прокуратураға сілтеме жасайды?
Жоғарыда аталғандай прокуратураның өкілеттілігін бекіткен Конституцияда жатыр. Онда прокуратура органдарының міндеттері және қадағалау шегі айқындалған.
Адам құқығын қорғау, заңдылықты сақтау мен құқық қорғау қызметін үйлестіру прокуратура органдарының басты міндеті болып табылады.
Халықтың прокуратура органдарына жүгініп, түйіні шешілмей жүрген проблемаларын қозғауын бізге деген артқан сенімі деп білеміз.
Бас Прокурордың теледидарды көруі және қандай бағдарламаларға басымдылық беретіндігі
жайлы сұраққа Жақып Асанов көбінесе қорытынды жаңалықтарды, аналитикалық бағдарламаларды қарағанды жөн көреді. Сонымен қатар кітап оқуға көп назар аударады.
Прокурор болған оңай ма, әлде депутат болған оңай ма деген сұрағыңызға халықтың қалаулысы болған уақытында Жақып Асанов елдің қамы үшін бір қатар жұмыс атқарып, маңызды бастамаларды көтергені көпшілікке мәлім.
Бас Прокурор лауазымына тағайындалуы Жақып Асановқа деген Елбасының тікелей сенімінің айғағы. Екі лауазым да өз кезегінде жоғары жауапкершілік пен міндет жүктейді.
Қорытындылай келе, агенттік ұжымына шығармашылық табыс тілейміз. Қалың бұқараның жаршысы болып, халықтың алғысына бөлене беріңіздер.
Ізгі ниетпен,
Қазақстан Республикасы Бас Прокурорының аға көмекшісі Д.Қожахметов
