Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстанның үшінші жаңғыруы: жаһандық бәсекеге қабілеттілік» деп аталған Қазақстан халқына арнаған жолдауында Қазақстанның мемлекеттілігін нығайту жолындағы стратегиялық маңызды мәселелерді айқындап, қоғам мен мемлекетті түбегейлі қайта өзгертуге, жаңғыртуға бағытталған бес негізгі басымдылықты белгілеп берді.
Елбасымыздың жолдауында белгіленген бес негізгі басымдылық еліміздің дамуының барлық салаларын қамтиды, соның ішінде заңның үстемдігін қамтамасыз етуге арналған.
Бұл құжатта маңыздылығы жөнінен айрықша көтерілген мәселе сыбайлас жемқорлықпен күреске қатысты.
Сыбайлас жемқорлықтың мемлекеттің бәсекелестікке қабілеттілігін төмендететіні, елдің халықаралық беделіне көлеңке түсіретіні белгілі. Ең бастысы, азаматтардың қоғамның демократиялық негізіне деген сеніміне, заң мен әділдікке деген сеніміне, түптеп келгенде, билікке деген сеніміне кері әсер ететіні анық.
Барлығымызға белгілі, сыбайлас жемқорлықпен күрес бүгінгі күні мемлекеттік маңызы бар мәселеге айналды, себебі сыбайлас жемқорлықпен ұштасқан әрекеттердің мемлекеттік қызметкерлер тарапынан көрініс табуы мемлекеттің дамуына кедергі келтіріп қана қоймай, қоғамда өкіметке, билікке деген сенімсіздікті тудырады. Өкінішке орай, көз қысты-бармақ басты сынды әдет әлі де қалмай келеді. Бұл дерт еліміздің дамуына, экономиканың өркендеп өсуіне өрескел кедергі келтіретіні даусыз.
Сыбайлас жемқорлық ұғымының қарапайым түсінігі — пара беріп сатып алу, лауазымды тұлғалар, саяси қызметкерлер мен шенеуніктердің өз қызметтерінде сараңдық мен сатқындықты танытуы.
Мемлекет қаржысын талан-тараж салу, жер участкесін заңсыз беру, дүние-мүлкін, ақша капиталын салық декларациясынан, яғни мемлекеттен жасырып қалу сияқты мемлекет қалтасына қауіп төндіретін жат қылықтар әлі де орын алуда.
Бүгінгі таңда мемлекет тарапынан сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес мақсатында көлемді жұмыстар жүргізілуде. Қазақстан Республикасы ТМД елдері арасынгдағы алғаш рет «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Заңды қабылдады. Бұл заңмен жемқорлыққа қарсы күрестің негізі принциптерін айқындап, жемқорлыққа қатысты құқық бұзушылықтардың және оған байланысты жауапкершіліктің түрлері анықталды.
Елімізде 2015 жылғы 18 қараша «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Заң қабылданғаны да баршамызға белгілі.
Жеке және заңды тұлғалардың бұзылған құқықтары мен заңды мүдделерін қалпына келтіру, сыбайлас жемқорлық пен құқық бұзушылықтың зиянды зардаптарын жою, олардың алдын-алу және барлық мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар өз құзіреті шегінде күрес жүргізуі, яғни жемқорлықпен күресуі — баршамызға ортақ міндет.
Сыбайлас жемқорлыққа қатысты мәселе Елбасының назарынан түскен емес. Елбасымыз Қазақстан халқына арнаған дәстүрлі Жолдауында «Сыбайлас жемқорлық қоғамға, мемлекеттің конституциялық негізіне қауіп төндіреді, сондықтан онымен күрес жүргізу — жалпы ұлттық міндет», — деген болатын.
Елімізде сыбайлас жемқорлықтың деңгейін төмендету бағытында елеулі жұмыстар жасалды. Алайда, басты назар көбіне сыбайлас жемқорлықтың салдарларымен күресуге аударылып отыр.
Сондықтан, Призидент жолдауында сыбайлас жемқорлықтың себептері мен алғышарттарын анықтап, оларды жою жұмысын күшейту қажеттілігін атап көрсетті.
Сыбайлас жемқорлықпен күресте көп нәрсе бүкіл қоғамның белсене атсалысуына байланысты. Әлеуметтік желінің, өзге де медиа-ресурстардың дамуы жағдайында, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-әрекет барысында оны жалпы жұртшылықтың жек көруі күрестің қуатты құралына айналуына тиіс.
Елбасының мемлекетіміздің тағдыры үшін маңызды құжатында айтылған мемлекеттік қызметтегі тұлғаларға қойылатын талап «Әрбір мемлекеттік қызметкердің ары да жаны да таза, сауатты және білікті, біреуге тәуелді болмайтындай жағдайда болса екен», — деген жұртшылықтың пікірімен үндескендей.
Мемлекеттік қызметкердің атына кір келтіретін әрекеттерден әркімнің де аулақ болғаны жөн. Бұндай заң бұзушылыққа қасақана барғандар қатаң жазаға тартылады.
Әрине, ең алдымен бүгінгі баланың, яғни ертеңгі мемлекеттік қызметкердің отбасында алатын тәлім-тәрбиесі дұрыс болуы тиіс. Тәрбие от басынан басталады, ата-анасының туындаған мәселелерді пара беру арқылы шешетінін, не пара алу арқылы өздерінің материалдық жағдайын жақсартып отырғанын көріп өскен бала, бұл жағдайды орынды, яғни солай болуы керек екен деп қате түсінеді. Есейгенде, ол бала қалтасының қамын ойлайтын шенеунік бола ма, әлде тәуелсіз еліміздің нығаюына, қазіргі жаһандану заманында патритоттық сезімді барынша бойына терең сіңірген, ел дамуының ұйытқысы болатын нағыз азамат шыға ма? Сондықтан, әрбір отбасы осы мәселеге аса назар аударғыны абзал.
Қазақстан Республикасы — көп ұлтты, болашағына сенімді және қарқынды дамып келе жатқан мемлекет. Алдымызда әлі талай үлкен міндеттер тұр, талай сын кезеңдерден өтуге тура келеді және сапалы нәтижеге қол жеткізуіміз қажет.
Автор: Тараз қаласы №2 сотының судьясы Бағдат Төребекұлы